El dokusu yün halılar başta Ege ve Doğu Anadolu bölgeleri olmak üzere yurdumuzun bir çok yöresinde dokunmaktadır. Son yıllarda ucuz işgücü nedeni ile üretim batı bölgelerinden doğu bölgelerine doğru kaymaktadır. Bununla birlikte el dokusu yün halı üretiminde İsparta başta olmak üzere Manisa yöresi Milas ve Fethiye gibi yöreler ülkedeki toplam üretimin önemli bir kısmını sağlamaktadır.
Üretim süreci de değişkenlik göstermektedir. Bir metrekare halı bir kişi tarafından yaklaşık 60m/iş gününde 7-8kg. malzeme ile yapılmaktadır. Genellikle atkısı ve çözgüsü pamuk ipliğinden, ilmesi yünden yapılmaktadır. Doğudan batıya doğru kış aylarında en az 3-5 ay arasında bir zamanın hemen hemen boş geçtiği ülkemizde halıcılık köylü ailelerinin kolaylıkla meşgul olabilecekleri ve aynı zamanda iyi gelir getirici bir uğraştır. Bununla birlikte el dokusu halıların sağlam olmaları yüksek kaliteli ve el emeği ürünü olmaları nedeniyle gelecekte antik değer kazanacağı düşünülmekte, ileri sanayi ülkelerinde bir yatırım malı olarak görülmekte ve çok aranılmaktadır. (Anonim 1996)
El dokusu halıcılıkta üretim talebe göre belirlenmekte, bu nedenle de stok miktarları çok az olmaktadır. Sektörde yeni kapasite yaratılması sorun olmayıp, kolaylıkla kapasite artırımı mümkündür.
El dokusu yün halı üretiminde yurt içi talebi belirleyen en önemli unsurlardan biri de, inşaat sektöründeki gelişmelerdir. Çizelge 1.1' de son 3 yılın (1994-1996) el dokusu halı talep miktarları verilmektedir.
Çizelge 1.1. Türkiye' de el dokusu halı talebi (Miktar: Milyon m2, Değer: Milyar TL)
Ürün Adı | 1994 | 1995 | 1996 | Yıllık Artış (%) | ||||
El Dokusu Halı (Milyon m2) | Miktar 1 | Değer 2 | Miktar 3 | Değer 4 | Miktar 5 | Değer 6 | 1995 4/2 | 1996 6/4 |
2 | 5046 | 3 | 6064 | 3 | 5940 | 20.2 | -0.2 | |
5 Nisan 1994 'de Ekonomik Önlemleri'nin uygulanması sonucunda el dokusu halı sektörüne olan iç talepte bir daralma olduğu gözlenmiştir. El dokusu halı talebi 1995 yılında bir önceki yıla göre %20.2 oranında artmış 1996 yılında ise bir önceki yıla göre %0.2 oranında azalmıştır.
El dokusu halıcılıkta toplam üretim rakamlarını belirlemek ise oldukça zordur. Aynı zorluk tezgah sayısı ve çalışan dokuyucu sayısını belirlemek için de geçerlidir. Çizelge 1.2' de son 3 yılın el dokusu halı üretim miktarları verilmektedir.
Çizelge 1.2. Türkiye' de el dokusu hah üretimi (Miktar: Milyon m2, Değer: Milyar TL (Anonim 1997a)
Ürün Adı | 1994 | 1995 | 1996 | Yıllık Artış (%) | ||||
El Dokusu Hah (Milyon m2) | Miktar 1 | Değer 2 | Miktar 3 | Değer 4 | Miktar 5 | Değer 6 | 1995 4/2 | 1996 6/4 |
3 | 7398 | 4 | 7833 | 4 | 8051 | 5.9 | 2.8 | |
Çizelge 1.2' den de anlaşıldığı gibi 1996 yılında 4 milyon m2 el dokusu halı üretimi gerçekleşmiştir. 1995 yılında bir önceki yıla göre yıllık artış miktarı %5.6 iken, 1996 yılında yine bir önceki yıla göre bu oran %2.8'dir. Bu rakamlardan da anlaşıldığı gibi önceki yıllara göre üretim miktarında bir düşüş gözlenmektedir. Sektörde çalışan dokuyucu sayısının ise 600.000-700.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Ülkeye önemli miktarda döviz girdisi sağlayan yün halı ihracatımız ise dünya çapında üretici bir ülke konumunda olmamıza karşın, üretim hacmimize kıyasla çok azdır. El dokusu halıcıkta ihracatın üretim içindeki payı %20 dolayındadır. Oysa üretimi Türkiye' den çok daha fazla olmayan İran' da %50 civarındaki bu oran İran-Irak savaşından önce %70'e kadar çıkmıştır. Üretimi Türkiye'den çok geri olan Hindistan, Çin, Pakistan ve Afganistan'ın ise ihracatları üretim miktarlarına göre %90 dolayındadır. Çizelge 1.3' de Türkiye'nin el dokusu halı ihracat değerleri verilmiştir.
Çizelge 1.3. Türkiye'nin el dokusu halı ihracatı (Miktar: Milyon m2, Değer: Milyar TL) (Anonim 1997a)
Ürün Adı | 1994 | 1995 | 1996 | Yıllık Artış (%) | ||||
El Dokusu Halı (Milyon m") | Miktar l | Değer 2 | Miktar 3 | Değer 4 | Miktar 5 | Değer 6 | 1995 4/2 | 1996 6/4 |
1000000 | 3764 | 790289 | 2888 | 1000000 | 3434 | -23.3 | 18.9 | |
1995 yılında el dokusu halı ihracatımız, bir önceki yıla göre %23.3 oranında bir düşüş göstererek 3.764 trilyon TL' den 2.888 trilyon TL' ye gerilemiştir. Bunun başlıca nedeni ise, Almanya ve İsviçre pazarının doyuma ulaşmasından dolayı bu ülkelere yapılan ihracatlardaki azalmadır. İhracatta görülen bu azalma 1996 yılında ise %18.9 oranında gerçekleşmiş, elde edilen gelir 2888 trilyon TL' den 3434 TL' ye yükselmiştir. Çizelge 1.4'de el dokusu halı ihracatımızın ülkelere göre dağılımı verilmiştir.
Çizelge 1.4. El dokusu halı ihracatının ülkelere göre dağılımı (Miktar: kg, m2, Değer:
ABD $ ) (Anonim 1996 )
|
Dünya çapında toplam 72 ülkeye, 1110994 m2 el dokusu halı ihraç edilerek, 138968774 ABD $ gelir elde edilmiştir. İhracat yapılan ülkelerin başında Almanya, ABD ve İngiltere gelmektedir. İtalya, Fransa, İspanya, Avusturya, İsviçre, Japonya ve Portekiz dışındaki ülkelere yapılan ihracat 1995 yılından sonra azalmıştır. Dünyadaki başlıca ihracatçı ülkeler ve pazar paylan: %24.5 İran, %18.2 Çin, %16.3 Hindistan, %8.2 Nepal, %7.6 Türkiye şeklindedir. Görüldüğü gibi ülkemiz dünya halı ticaretinin değer olarak ortalama %7.6'sını karşılamakta ve 5. sırada yer almaktadır.
1993 yılından itibaren bütün pazarlarda el halısı ihracatımızın azalma eğiliminin olduğu görülmektedir. Bunda dünya piyasalarında halı fiyatlarında yaşanan düşüşün ve Türk halılarının fiyatlarının yüksek oluşunun yanında, halı kalitesindeki gerilemenin de etkisi vardır.
İhracatımızın artırılması için; iplik, boya, renk ve desen yönünden orijinal, otantik ve birinci kalite ürünlerin ihracata sunulması gerekmektedir. Bunun yanında tanıtım ve pazarlama çalışmalarına öncelik vererek, dünyadaki önemli halı fuar ve sergilerine katılmak halıcılığımızın geliştirilebilmesi açısından önemlidir
Bunun için gerekli organizasyonları kurmak,dış pazar isteklerini saptamak,eksiklikleri gidermek,üretim koşullarım,tekniklerini,kısaca iç pazarda halıcılığımızın durumunu bilmek,amaca yönelik koşulları saptamak oldukça önemli görülmektedir.
Niğde ili de İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak bölümünde bulunan, 779.522 hektar yüzölçümüne sahip, önemli el dokusu halıcılık merkezlerinden biridir. Batıda Melendiz Dağlarıyla, doğuda Üç Kapılı Dağlan arasında sıkışmış bir vadinin batı kenarında kurulmuş olan şehir, doğuda Kayseri, güneyde İçel ve Adana, batıda Konya, kuzeyde Nevşehir ve Kırşehir, kuzeybatıda Ankara illeri ile çevrilidir. Cumhuriyet dönemi başında 20.000'i bulmayan şehir nüfusunun bugün 300.000'i (305.865) aşmasıyla Niğde ülkemizin hızla büyüyen bir şehri durumuna gelmiştir. İlde iktisadi faaliyetlerin başında tanm gelmektedir. Topraklarının %35'i tarıma dayalı olarak değerlendirilmekte olup nüfusun %32'si tarım sektöründe çalışmaktadır. Bölgede yerel sanayi faaliyetlerini ön plana çıkartacak doğal kaynakların azlığı ,tanm ve hayvancılık faaliyetlerinin gelişmesine neden olmuştur. Toprak şartlarının imkan tanıdığı ölçüde ekim ve dikimi yapılan ürünlerin büyük bir kısmı patates ve elma yetiştiriciliğine dayanmaktadır. Hayvancılık faaliyetlerinde ise küçükbaş hayvancılık önde gelmektedir. Yörede başta mermer çıkarımı olmak üzere demir, çinko, bakır, antimuan gibi maden yataklanmn mevcut olmasına rağmen bu sektörde çalışan nüfus azlığı madenciliğin istenilen düzeyde gelişmesini engellemiştir. Diğer yandan ev üretiminden başlayıp atölye üretimi düzeyine kadar gelişme gösteren el dokusu halıcılık faaliyetleri de önemli bir geçim kaynağı durumundadır. Nüfusun büyük bir bölümü hizmet sektöründe çalışmasına karşın sanayi sektöründe çalışanların oranı %15 civarındadır. Son yıllarda gerçekleştirilen organize sanayi faaliyetleri ,çok çeşitli sanayi kuruluşlarının yörede hızla gelişmesine imkan tanımıştır. Gıda sektörü yanında dekorasyon, el dokusu halıcılık ve inşaat sektörü büyük bir kalkınma göstermiştir. Bunda bölgede etkin duruma gelen ve önemli bir yer tutan Niğde Üniversitesi ve bağlı fakülteler ile yüksek okulların da önemli rolü vardır . Çok eski tarihlerden beri yörede yapılan el dokusu halıcılığın şehrin büyüyüp gelişmesi ile birlikte yok olmaması ve günümüze kadar yapılagelmesi olumlu bir durumdur. Niğde ilinin ekolojik ve coğrafi konumu nedeniyle yılın her mevsimi tarımla uğraşılamamakta, yılın büyük bir bölümü sert kış şartlan nedeniyle evde geçirilmektedir. Bu el sanatının yörede yaygınlaştırılmış ve önemli bir gelir ve geçim kaynağı haline dönüştürülmüş olması boş geçen zamanın ve işgücünün ekonomik kazanca dönüştürülmesi açısından önemlidir. Niğde ilinde 43 belediye 122 köy bulunmaktadır (Anonim 1997b). Bu ilimizin halen 6 ilçesinde ve bu ilçelere bağlı 42 belde ve 38 köyde birlik kapsamında ,10 belde ve 30 köyde ev üretimi kapsamında el dokusu halıcılıkla uğraşılmaktadır. "Niğde -Avşar halısı", "Ansama" , "Niğde Kars" ile " Niğde Yöriik"adı altında ve bunlardan başka dokunduğu yörenin adı ile anılan "orta ve kaba" sınıfına giren yöreye has özellikte halılar dokunmasının yanı sıra "Yahyalı" ve "Taşpınar " halıları da dokunmaktadır.
Dokunan halıların yöresel özellikte olması gözönünde bulundurularak araştırma bölgesi olarak seçilen Niğde' de genellikle el dokusu halıcılık bazı köylerde, kendi ihtiyaçlarını karşılamak, genç kızların çeyizlerini tamamlamak ve ek bir gelir elde etmek amacı ile yapılmaktayken köylerin büyük bir bölümünde en önemli gelir ve geçim kaynağıdır.
Kapadokya bölgesinde yer alan Niğde ili tarihi ve turistik eserler açısından da oldukça zengin bir yapıya sahiptir. 9 bin yıllık uzun bir tarihi geçmişe sahip olan İlde; Selçuklular, İlhanlılar, Karamanoğulları ve Osmanlılar devirlerine ait tarihi eserler (Aleaddin Camii, Hüdavent Hatun Türbesi, Gündoğdu Türbesi, Sungurbey Camii ve Türbesi, Akmedrese, Niğde Kalesi, Bedesten, Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı vb.), arkeolojik kalıntılar (Kavlaktepe yer altı şehri, Kuş Kayası mezarlığı, Tyana ören yeri, Gümüşler ören yeri ve manastırı, Göltepe Örenyeri, Porsuk Höyük Kazısı, Göllüdağ Kazısı...vb.) gibi kültürel varlıkları, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir.
Doğal güzellikleri (Aladağlar ve Bolkar Dağlan, Narlıgöl ve Nar Vadisi, Değirmenli Mağaraları, Kayırlı Peribacaları, Kayardı Bağları...vb), yayla turizmi, av turizmi, termal kaynaklan (Çiftehan Kaplıcası, Narlıgöl Sıcak Su Kaynağı, Kemerhisar îçmecesi, Kocapınar Suyu ve Çamuru, Ferhenk Müshil Madensuyu Kaynağı) ve Toros Aladağlar ile Bolkarlarda kurulan ülkemizin en gelişmiş kış sporları, dağcılık ve tracking merkezi ile Niğde, önemli bir turizm merkezi olma yolundadır. Niğde ilinin turizm hareketleri el dokusu halıcılığın geleceği açısından olumludur. El dokusu halıların yörede üretimi ve pazarlanabilme olanağı Niğde iline ve bu ilde uğraşılan halı sanatına ekonomik ve sosyal yönden önemli katkılar sağlamıştır (Anonim 1997b).
Ülkemizde el dokusu halıcılık konusunda yapılmış bir çok araştırma bulunmaktadır. Bunlar içinde Niğde ilinde el dokusu halıcılık ve burada üretilen halılar üzerinde orijinal ve bilimsel araştırmaların azlığı dikkati çekmektedir.
Bu nedenle Niğde ili halıcılığının ilde örgütlenme durumu ve üretim şeklini ortaya koymak,haklardaki renk, desen,motif özelliklerini, kalite ve dokuma tekniğini incelemek, bunun yanı sıra dokuyuculann sağlık, sosyal ve ekonomik durumlarını, çalışma ortamlarını, kullanılan araç ve gereçleri belirlemek bu ilde halıcılığın gelişmesi açısından önemlidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder